Grensoverschrijdende samenwerking voor schoner water

Grensoverschrijdende samenwerking voor schoner water

Het grensoverschrijdende Duits-Nederlandse MEDUWA (MEDicijnen Uit het WAter) Vecht(e) Interreg-project dat deel uitmaakt van het Interreg Deutschland-Nederland programma loopt deze maand ten einde. De projectpartners opereerden binnen het gemeenschappelijk stroomgebied van de Vecht met zijrivieren om een gemeenschappelijk probleem aan te pakken: medicijnen en multiresistente bacteriën die door mens en dier worden uitgescheiden en via het rioolwater in mest, bodem, (drink)water en voedsel weer terugkeren bij mens en dier.

Rivier Vechte © Uni Osnabrück

“Waterverontreiniging is een groot probleem. Dat was altijd al zo, maar tegenwoordig wordt het pas echt zichtbaar. Door goede analysetechnieken weten we inmiddels dat medicijnen overal ter wereld in het milieu te vinden zijn”, vertelt projectpartner Alfons Uijtewaal van Stichting Huize Aarde. Raissa Ulbrich van de Universiteit in Osnabrück, eveneens projectpartner, legt ook uit dat het primair de taak van medicijnen is om patiënten gezond te maken. Pas later werd ontdekt welke effecten medicijnen hebben op het milieu. Het blijkt dat na de Tweede Wereldoorlog veel medicijnen zijn ontwikkeld die niet goed afbreekbaar zijn. Bovendien is er een toename in het medicijngebruik te zien bij mens en dier. Alfons Uijtewaal licht toe dat dit betekent dat er steeds meer bacteriën, schimmels en parasieten resistent worden tegen deze middelen, waardoor in de toekomst mensen zullen gaan sterven, omdat bijvoorbeeld antibiotica of antischimmelmiddelen niet meer werken. Dit zou volgens Uijtewaal zelfs over 30 jaar doodsoorzaak nummer één kunnen worden bij mensen.

“Om het probleem van de waterverontreiniging door medicijnen aan te pakken werkten verschillende organisaties uit de medicijnketen samen. Bij bijna elke innovatie was een kennisinstelling en een bedrijf die een product wil ontwikkelen betrokken, waardoor de wetenschap en de praktijk elkaar aanvulden”, vertelt Raissa Ulbrich, van de Universiteit Osnabrück. Het doel van de organisaties was het ontwikkelen van een pakket oplossingen voor preventie, vermindering, meting, monitoring, simulatie, visualisatie en communicatie voor het thema medicijnen en multiresistente micro-organismen in het water. In totaal werden 12 innovaties ontwikkeld. Als voorbeeld noemt Alfons Uijtewaal de ontwikkeling van een biologisch medicijn op basis van een goed afbreekbaar enzym dat kan worden gebruikt als vervanger voor ontstekingsremmers en langdurige behandeling met antibiotica kan voorkomen. Daarnaast werd ook voor de veeteelt gezocht naar mogelijkheden om varkens en koeien individueel te behandelen in plaats van het toedienen van groepsmedicatie.

De reden om het thema waterverontreiniging grensoverschrijdend aan te pakken is voor de projectpartners overduidelijk. “We hebben te maken met een gemeenschappelijk probleem, want water met medicijnen en resistente bacteriën die stromen vanuit Duitsland Nederland binnen en andersom. Vervolgens wordt het water gereinigd en drinken wij het weer op. Echter kunnen in beide landen nog niet alle bacteriën en medicijnen goed uit het water gefilterd worden”, de ernst hiervan benadrukt Uijtewaal.

Groepsfoto projectmeeting nov. 2019 © Uni Osnabrück

De projectpartners zijn blij met de verschillende resultaten die ze hebben geboekt en kijken ook positief terug op de Duits-Nederlandse samenwerking. “Het was interessant om te zien hoe met uitdagingen aan de andere kant van de grens omgegaan wordt. Dit heeft ons veel inzichten gegeven en vanuit verschillende perspectieven konden we op zoek gaan naar oplossingen. Ook zagen we dat niet alle maatregelen overal tot dezelfde effecten leiden. De consumptie van bepaalde geneesmiddelen is bijvoorbeeld aan beide kanten van de grens verschillend,” zegt Raissa Ulbrich. Projectpartner Caroline van Bers, van The Integrated Asessment Society, zegt ook dankbaar te zijn voor alle organisaties in het project die zo intensief bezig zijn geweest met de innovaties en zoveel energie in het project hebben gestopt. Met het project hebben de partners ook bij kunnen dragen aan VN-doelen en Europese doelen voor schoon water en een schone bodem.

Met het thema microverontreiniging in water zijn de projectpartners nog niet klaar. “Door klimaatveranderingen krijgen we in de toekomst meer met droogte te maken of juist overstromingen. Vooral door periodes met weinig regen kunnen de rivieren droog vallen. Dat gebeurt niet, omdat waterzuiveringen ervoor zorgen dat er onvolledig gereinigd rioolwater instroomt. Hoe meer droge periodes, hoe meer van dit rioolwater in de rivieren terecht komt, waardoor de concentratie medicijnen en ziektekiemen toeneemt. We moeten er wereldwijd samen aan werken om methoden te ontwikkelen om de concentratie medicijnen in onze wateren te verminderen”, zegt Alfons Uijtewaal. Een nieuw project staat zelfs al op de planning. Met studenten van de universiteiten in Groningen en Osnabrück gaat Stichting Huize Aarde dit jaar kijken naar wat de prioriteiten en de behoeftes zijn aan innovaties bij regionale overheden met betrekking tot het thema water- en bodemverontreiniging, biodiversiteit en klimaat. “Met de resultaten hiervan kunnen we gaan werken aan een voorstel voor de nieuwe subsidieperiode Interreg VI”.

Het INTERREG VA – project ‘’ MEDUWA-Vecht(e)” wordt gefinancierd door de Europese Unie. Verder ondersteunen het Niedersächsische Ministerium für Bundes- und Europaangelegenheiten, het Wirtschaftsministerium des Landes NRW, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de provincies Overijssel, Gelderland, Flevoland en Friesland het project.